Cyanide Bliss!

Πρόδρομος Ισόπουλος: "ο κύριος καθηγητής". Μαθαίνω ότι έφυγε πρόσφατα. Δεν πρόκειται να ξεχαστεί, όμως. Ούτε από το χώρο της Αναλυτικής Χημείας-ούτε κι από μας, που τον γνωρίσαμε...

Πρώτα πρώτα μια διευκρίνιση: το παρακάτω κείμενο δεν είναι δικό μου. Η μόνη μου σχέση με τον άγνωστο αρθρογράφο - πέρα από την ταύτιση των απόψεων φυσικά! - έχει να κάνει με το ότι κι οι δυο περάσαμε από τα έδρανα του Τμήματος Χημείας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων-και ειδικά από το μάθημα Χημικής Φαρμακολογίας που δίδασκε ο αξέχαστος Πρόδρομος Ισόπουλος, ο "κύριος καθηγητής" με την ολύμπια παρουσία, τις ανεξάντλητες γνώσεις, το μοναδικό χάρισμα επικοινωνίας με τους φοιτητές. Δάσκαλος με όλη τη σημασία της λέξης. Που μας έπαιρνε μεσημέρι Κυριακής για μια μίνι εκδρομή στο νησί των Ιωαννίνων, για τσίπουρο και κουβεντούλα. Όλο το τμήμα. Μεγαλείο και απλότητα-αυτά που κάνουν τον αληθινό δάσκαλο. Καλό ταξίδι και καλή αντάμωση, κύριε καθηγητά. Ναι, κατάφερα να γίνω χημικός του πάγκου, όπως λέγαμε. Οι συνθήκες δε με άφησαν να μάθω περισσότερα κοντά σας, όμως αυτά που έμαθα τα κρατάω σαν πολύτιμη παρακαταθήκη. Καλή αντάμωση.

Και μια φιλική ματιά στον άγνωστο αρθρογράφο-συμφοιτητή: η σελίδα σου, συνάδελφε, "κατέβηκε" βάναυσα-καταλαβαίνω για ποιούς λόγους. Το εξαιρετικό άρθρο σου όμως το αναπαράγω, σε πείσμα των καιρών. Ελπίζω να το δεις και να χαρείς.

"Δεν θέλει και πολύ φιλοσοφία για να καταλάβεις ότι ένα σύνολο δεν είναι το αλγεβρικό άθροισμα των μερών του. Στην περίπτωση της σελίδας γνωστής εταιρίας εξόρυξης χρυσού σχετικά με το κυανιούχο νάτριο, μπορεί κανείς να διαπιστώσει πώς μπορείς να αλλάξεις το πεδίο της συζήτησης, να χειριστείς το κοινό ώστε να αποδεχθεί την άποψή σου, χρησιμοποιώντας μόνο μικρά κομμάτια αλήθειας και κανένα ψέμα. Πρέπει να πω πως βγάζω το καπέλο στον άνθρωπο που έγραψε το κείμενο. Ξέρει να κάνει τη δουλειά του, το δίχως άλλο!

Ας μου επιτραπεί όμως να σχολιάσω με τη σειρά μου κάποια από αυτά τα μικρά κομμάτια αλήθειας. Σημειώνω ότι δεν είμαι ειδικός στην εξόρυξη χρυσού, και έτσι δεν θα πιάσω καθόλου αυτό το ζήτημα, ούτε το ζήτημα του ποια θα πρέπει να είναι, και με ποιο τρόπο θα γίνεται η εκμετάλλευση του εθνικού πλούτου. Αφού όμως ο συντάκτης του κειμένου επέλεξε να ακολουθήσει αυτήν την τακτική, νομιμοποιούμαι να σχολιάσω σημείο προς σημείο. (Με τα Italics αναφέρεται το κείμενο της σελίδας ως έχει (τελευταία ανάκτηση 3/3/2013) ενώ με τα regular, τα δικά μου σχόλια)
Το κυάνιο αποτελεί φυσική ένωση που μοριακά αποτελείται από άνθρακα και άζωτο.
 Είναι απόλυτα ακριβές. Επίσης είναι ακριβές ότι το μόριο της Ηρωίνης αποτελείται από άνθρακα, υδρογόνο, άζωτο και οξυγόνο. Είναι γνωστό ότι όλες οι ενώσεις αποτελούνται από άτομα. Το ότι είναι (και) φυσική δένει με το παρακάτω:
Το κυάνιο σχηματίζεται φυσικά. Παράγεται και χρησιμοποιείται από φυτά και ζώα.
 Το ίδιο ισχύει και για το δηλητήριο των φιδιών. Το ότι κάτι είναι «φυσικό προϊόν» δεν σημαίνει ότι είναι και υγιεινό. 
Η μεταλλευτική βιομηχανία του χρυσού χρησιμοποιεί το κυάνιο για την εξόρυξη του χρυσού εδώ και πολλές δεκαετίες.
Απόλυτα ακριβές. Το ίδιο ισχύει και για την παραγωγή ενέργειας με την καύση του λιγνίτη και ένα σωρό άλλες βιομηχανικές πρακτικές που επιβαρύνουν το περιβάλλον.
Το κυάνιο αποτελεί χημικό που χρησιμοποιείται ευρέως και είναι απαραίτητο στον σύγχρονο κόσμο. Πάνω από 1.300.000 τόνοι κυανίου παράγονται ετησίως.
Είναι πράγματι απαραίτητο με δεδομένη τη συγκεκριμένη βιομηχανία και οικονομία. Την ίδια που έχει καταστρέψει το φυσικό περιβάλλον του πλανήτη δηλαδή. Όσο για το νούμερο, δεν με εντυπωσιάζει. Περισσότερο με εντυπωσιάζει το ότι κάθε χρόνο παράγονται στην Ευρώπη μόνο περίπου 1,5 δισεκατομμύρια τσιγάρα.
Το κυάνιο χρησιμοποιείται σε πολλές βιομηχανικές δραστηριότητες, ενώ μόνο το 18%  της παγκόσμιας παραγωγής κυανίου χρησιμοποιείται στην μεταλλευτική βιομηχανία.
Πολλοί μαθητές μου λένε: «Γιατί κάνετε σε μένα παρατήρηση κύριε? Αφού είναι κι άλλοι που κάνουν φασαρία!»
 Όπως πολλές άλλες ουσίες (π.χ. αλκοόλ), μπορεί να επιφέρει τον θάνατο όταν λαμβάνεται σε υψηλές συγκεντρώσεις, αλλά δεν προκαλεί καμία χρόνια ασθένεια ή περιβαλλοντικό πρόβλημα όταν υπάρχει σε χαμηλές περιεκτικότητες.
Ένας από τους μεγάλους προπάτορες της Επιστήμης μου, ο Παράκελσος, τόνιζε τη σημασία της δοσολογίας: Η δόση είναι που ξεχωρίζει το φάρμακο από το δηλητήριο!
Η αλήθεια είναι ότι και μαγειρικό αλάτι αν καταναλώσεις με τη σέσουλα, πάλι μπορεί να «επιφέρει το θάνατο». Η σύγκριση με το αλκοόλ όμως είναι άστοχη: Μπορείς να πιείς αρκετές μπύρες χωρίς να κινδυνεύεις (εκτός αν είσαι τόσο κρετίνος που πίνεις και οδηγείς!) ενώ μια μικρή ποσότητα κυανίου (ακόμη και 0,2g) σε στέλνει στον άλλο κόσμο μέσα σε δευτερόλεπτα!
Δεν ανήκει στα βαρέα μέταλλα
Εάν μαθητής μου, έγραφε ότι το κυάνιο είναι μέταλλο και μάλιστα βαρύ, θα τον είχα κόψει χωρίς δεύτερη κουβέντα! Η μόνη σχέση του κυανίου με το Heavy Metal είναι το τραγούδι Cyanide των μεγάλων Metallica…
 Το κυάνιο δεν είναι καρκινογόνο ή ραδιενεργό
Σωστό. Το ίδιο ισχύει και για μια σφαίρα, όμως μπορεί να σε σκοτώσει.
Το κυάνιο μπορεί παρασκευαστεί, να αποθηκευτεί, να μεταφερθεί και να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια
Ναι μπορεί! Όμως η αλήθεια είναι ότι τα ατυχήματα που αφορούν το κυάνιο (από διαρροές, ρήξη φραγμάτων, ατυχήματα στις μεταφορές) είναι ξακουστά στον μαγικό κόσμο των περιβαλλοντικών καταστροφών.
Η ένωση του υδροκυανίου (HCN) υπάρχει σε πολλά φρούτα, λαχανικά, στρείδια και ξηρούς καρπούς όπως βερίκοκα, κουκιά, φασόλια, σόγια, κάσιους, κεράσια, κάστανα, κόκκοι δημητριακών, φακές, νεκταρίνια, ροδάκινα, φυστίκια, φυστίκια αιγίνης, πατάτες, καρύδια κ.α.
Είναι αλήθεια. Όμως η απάντηση δίνεται από το ίδιο το κείμενο λίγες γραμμές παρακάτω:
Φυτά όπως το τριφύλλι και το ζαχαρότευτλο αποτελούν γνωστές πηγές δηλητηριασμού από κυάνιο σε κατοικίδια ζώα και ανθρώπους.
Η δηλητηρίαση από κουκιά είναι από τις πιο γνωστές περιπτώσεις μη-μικροβιακής τροφικής δηλητηρίασης. Ο παιδίατρος θα απαγορέψει την κατανάλωσή τους στη μητέρα που θηλάζει, καθώς ακόμη κι αν η ποσότητα του κυανίου δεν βλάψει εκείνη, μπορεί να βλάψει το νεογνό μέσω του μητρικού γάλακτος.
Κυανιούχες ενώσεις βρίσκονται σε καθημερινές πηγές όπως στα καυσαέρια των αυτοκινήτων, στον καπνό των τσιγάρων, στο αλάτι τόσο στο επιτραπέζιο όσο και στους δρόμους.
Θυμίζω απλά ότι στο πακέτο των τσιγάρων το γεγονός αυτό αναγράφεται ως προειδοποίηση…
Το κυάνιο χρησιμοποιείται σε φαρμακευτικές χρήσεις όπως για παράδειγμα κατά του καρκίνου στο σκεύασμα laetrile
Δεν ξέρω γιατί αναφέρεται το Laetrile (η Αμυγδαλίνη δηλαδή). Πράγματι η ουσία αυτή φέρει την κυανομάδα, πράγματι προπαγανδίστηκε και πουλήθηκε τρελά σαν αντικαρκινική θεραπεία, όμως εξ’όσων γνωρίζω ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση «νερού καματερού»… 
Τα μεταλλεία χρυσού χρησιμοποιούν αραιά διαλύματα κυανιούχου νατρίου (NaCN), από 0,01 έως 0,05% κυάνιο (100 έως 500 ppm – μέρη στο εκατομμύριο).
 Το κυανίδιο συμπλέκει μέταλλα όπως ο χρυσός ακόμη και σε πολύ αραιά διαλύματα. Και?
H διαδικασία διάλυσης των μετάλλων με κυανιούχο νάτριο λέγεται εκχύλιση.
Ο ακριβής όρος είναι Cyanide Leaching. Ευχαριστώ
Η καταστροφή των κυανιόντων θα γίνεται με χημική οξείδωση μέσω της διαδικασίας που ονομάζεται INCO  – SO2 + οξυγόνο.
Η διαδικασία INCO είναι πράγματι πολύ αποτελεσματική, πράγμα που μπορεί να διαπιστώσει κανείς με μια ματιά στη σχετική βιβλιογραφία. Από την ίδια βιβλιογραφία θα πληροφορηθεί ότι έχει και μειονεκτήματα, όπως κάθε βιομηχανική διεργασία.
Το εργοστάσιο επεξεργασίας θα λειτουργεί με μηδενική απόρριψη στο περιβάλλον
Το «θα» δεν αποτελεί επιστημονικό δεδομένο. Ένας από τους «νόμους» του εργαστηριακού επιστήμονα είναι ότι «τα σημαντικότερα ατυχήματα συμβαίνουν σε κείνον που πιστεύει ότι δεν θα του συμβεί κανένα!»
Αυτά τα ολίγα από μένα. Θα κλείσω με μια ανάμνηση. Ο κορυφαίος καθηγητής και showman της Αναλυτικής Χημείας, Πρόδρομος Ισόπουλος, μας έδινε χαριτολογώντας μια συμβουλή: Εάν είστε στο εργαστήριο –μας έλεγε- και μυρίσετε πικραμύγδαλο, πηδήξτε απ’το παράθυρο αμέσως! Σε όποιον όροφο κι αν βρίσκεστε, έχετε περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσετε.
Α, Ξέχασα! Πώς στο καλό έλεγαν εκείνη τη μεγάλη εμφάνιση του κυανίου στην Ιστορία της Βαρβαρότητας?

Σωστά!  Zyklon B…"

Πηγή: lefterisp.wordpress.com